In het pittoreske Noord-Brabantse Lierop ligt een oude rijksmonumentale boerderij met een bijzondere herbestemming: een kleinschalige woonvoorziening voor 12 jongvolwassenen met een beperking. Stichting Liever in Lierop kocht het pand enkele jaren geleden en ging er mee aan de slag. Een persoonlijke aanpak en kleinschalige zorg vormen de basis voor de woonvoorziening. Duurzaamheid is daarnaast ook één van de hoofdpijlers, vertelt voorzitter van de stichting Sandra. ‘Liever in Lierop streeft naar een nul-op-de-meter boerderij. Zo dragen we bij aan een gezondere leefomgeving voor onze bewoners en hebben we ook een positieve impact op het bredere klimaatvraagstuk.’ De Groene Grachten adviseerde en begeleidde de stichting om de droom van een energieneutraal Liever in Lierop waar te maken. Lees in dit interview met Sandra hoe dat ging.
Kun je wat meer vertellen over Liever in Lierop?
‘Samen met mijn man begon ik met een idee voor een woonplek voor jongvolwassenen met een beperking. Er zijn een aantal grotere instellingen in de buurt en wij wilden juist graag een kleinschalige zorgaanpak voor onze zoon. Meer betrokkenheid en zeggenschap voor ouders, bewoners en het personeel. En een rustgevende locatie waar jongvolwassen met verschillende soorten beperkingen samen kunnen leven en zelfstandiger kunnen worden. Het liefst in ons eigen dorpje waar iedereen elkaar kent en vooruit helpt. Met deze gedachte zijn we het initiatief gestart. We hebben een groep ouders samengebracht die ook kinderen hebben met een verstandelijke beperking.’
‘We hebben samen Stichting Liever in Lierop opgericht en gezocht naar een geschikte plek voor ons wooninitiatief. Onze keuze viel op een monumentale boerderij met preciés de sfeer die bij onze uitgangspunten paste. Eind 2020 heeft de stichting dit pand gekocht van een boerenechtpaar op leeftijd. Cor, de vorige eigenaar, woont momenteel in een seniorenhuisje, maar blijft zeer betrokken bij het project. Hij komt vaak langs om te kijken hoe het ervoor staat met het huis waarin hij zijn hele leven heeft gewoond.’
‘Al onze wensen inpassen in de gebouwen en daar toestemming voor krijgen, was nog een hele toer. De grote subsidietoezegging van het Boerderijfonds, dat is opgezet voor het herbestemmen van agrarisch erfgoed, betekende een enorme boost voor onze plannen. We zijn nu afgelopen september eindelijk begonnen met de bouwwerkzaamheden. Naar verwachting zal de aannemer het project in de zomer van 2024 opleveren, zodat we vanaf oktober zorg kunnen aanbieden.’
Waarom vind je het belangrijk dat Liever in Lierop verduurzaamt?
‘Voor mij staat de urgentie om duurzame maatregelen te treffen buiten kijf. Dat wilden we in dit project meteen grondig aanpakken: een monumentale woonzorgboerderij met nul-op-de-meter. We geloven dat het verduurzamen van Liever in Lierop niet alleen bijdraagt aan een gezondere leefomgeving voor onze bewoners, maar ook een positieve invloed uitoefent op het bredere klimaatvraagstuk. Om onze ambitieuze, duurzame doelstelling waar te maken, zochten we de samenwerken met experts. De keuze viel op De Groene Grachten. Hun expertise en begeleiding waren onmisbaar om onze droom van een energieneutraal monument te verwezenlijken.’
Hoe is het verduurzamingsproces verlopen?
‘Toen we de boerderij kochten, verkeerde deze bouwkundig in behoorlijke staat, maar er moest veel gebeuren om van de plek een woonvoorziening te maken. Alle bouwhistorische en cultuurhistorische elementen van de boerderij, bijgebouwen en erf zijn eerst in kaart gebracht, zo wisten we wat er allemaal moest worden gehandhaafd. Een bouwkundige met veel ervaring in monumentale boerderijen heeft vervolgens met veel respect voor de historie al onze wensen er op creatieve wijze in weten te tekenen.’
‘De grootschalige renovatie was gelijk een mooie aanleiding om veel duurzame maatregelen toe te passen. De Groene Grachten speelde een belangrijke rol in het verduurzamingstraject van Liever in Lierop. In de voorbereidingsfase hebben ze ons uitgebreid geadviseerd over de kansrijke duurzame maatregelen en de inzichten samengevat in een helder rapport. Adviseur Jill keek daarbij veel breder dan de gebouwen alleen. Zo maakte ze bijvoorbeeld ook de energiebehoefte van een elektrisch busje inzichtelijk, waarmee we streven naar duurzaam vervoer.’
‘In de volgende fase is De Groene Grachten van onschatbare waarde geweest voor het verkrijgen van een verduurzamingssubsidie en het begeleiden van het vergunningstraject bij de monumentencommissie en gemeente. En ook in de ontwerpfase van de aannemer en installateurs hebben we vele malen om hun advies kunnen vragen.’
‘En de samenwerking met De Groene Grachten gaat verder. Ook nu in de uitvoeringsfase blijven we gebruikmaken van hun expertise en begeleiding, om ervoor te zorgen dat alle verduurzamingsmaatregelen succesvol worden geïmplementeerd.’
Welke duurzame maatregelen voeren jullie uit?
‘In deze oude boerderij is vooral heel veel winst te behalen op het gebied van isolatie: daken, vloeren en wanden krijgen forse isolatielagen. Dit is niet alleen isolatie bedoeld om meer warmte binnen de boerderij te houden, maar ook belangrijk voor de benodigde geluidsisolatie en brandvertraging voor deze doelgroep. Alle monumentale ramen worden voorzien van achterzetramen. Daarnaast investeren we in een grondgebonden warmtepomp en installeren we een ventilatiesysteem met warmteterugwinning. Hiermee wordt de frisse lucht die het gebouw binnenkomt verwarmd met de restwarmte van de lucht die het gebouw verlaat. Dankzij de constante CO2-metingen per ruimte, kunnen we doelgericht ventileren. Samen met de uitgebreide isolatie beperken we de energievraag dus tot een minimum, terwijl de luchtkwaliteit maximaal is, door monitoring en filters.’
‘Ook willen we zonnepanelen op het dak plaatsen. Voor dit laatste wachten we nog op de vergunning, maar we zijn optimistisch dat we groen licht krijgen. Dit was een uitdagend traject en als dat lukt, ben ik daar stiekem wel het meest trots op.’
‘Naast deze technische maatregelen richten we ons op duurzaamheid op het erf. We gaan de bestrating her en der onderbreken, zodat we ook het verharde deel vergroenen. We gaan regenwater opvangen in een grote gierput en dit in droge periodes weer voor de tuin en de wei gebruiken. Maar de allergrootste CO2 besparing is natuurlijk het hergebruik van de oude panden zelf.’
Wat is jullie duurzame droom voor de toekomst?
‘We willen duurzaamheid verankeren in het DNA van Liever in Lierop, als we straks opengaan. Dat betekent dat we alles op het gebied van ons gedrag willen aanpakken. Zo zouden we graag een elektrisch busje aanschaffen, om alle bewoners in één ronde naar hun dagbestedingen te brengen in plaats van iedereen in verschillende taxi’s te laten ophalen.
We willen ons personeel stimuleren om met de fiets naar het werk te komen, de was buiten aan de waslijn te hangen en de bewoners een groenterijk menu aan te bieden. En natuurlijk gaan we in navolging van de vorige bewoners onze eigen groenten, fruit en bloemen kweken in de moestuin en de boomgaard. Kippen gaan ons hopelijk voorzien van heerlijke scharreleieren.’
Wat wil je meegeven aan andere monumenteneigenaren die willen verduurzamen?
‘Mijn advies aan andere monumenteneigenaren die willen verduurzamen: als je het echt wil, is heel veel mogelijk. Het is belangrijk om stap voor stap te kijken wat wél kan en je niet te laten ontmoedigen door obstakels en uitdagingen. Soms moet je creatieve oplossingen vinden en flexibel zijn in je aanpak. Uiteindelijk is het een waardevolle investering in de toekomst. Voor ons was en ís het een heel leerzaam traject dat heel veel voldoening geeft.’
2_large.png)